Wat is het

(Ex-)partnergeweld is iedere vorm van geweld tussen partners of ex-partners. Ook een (constante) geweldsdreiging wordt beschouwd als (ex-) partnergeweld. Hierbij gaat het om alle vormen van geweld; fysiek, emotioneel/psychisch, seksueel, financieel of online, en om stalking. We kunnen verschillende categorieën van partnergeweld onderscheiden, waaronder:

  • Veelvoorkomend partnergeweld

    Situationeel partnergeweld is de meest voorkomende vorm van partnergeweld. Deze vorm van geweld ontstaat vaak uit onmacht. Door verlies van controle en regie. de pleger kan zowel man als vrouw zijn. Er kan verschil zijn in ernst van het geweld en de consequenties hiervan verschillen per persoon.


  • Intiem terrorisme

    Eenzijdig (dreigen met) ernstig geweld van doorgaans de man. Het gaat om opzettelijk geweld, partnerterreur, gericht op controle over de partner.


    Intiem terrorisme is een sterk controlerende vorm van partnergeweld, waarbij het geweld eenzijdig is. Macht en controle spelen hierbij een belangrijke rol. De man past ernstig en langdurig geweld toe en controleert zijn vrouw op allerlei manieren. Zo wil hij het slachtoffer in zijn macht houden. Daarnaast ontzegt de man het slachtoffer ieder mogelijk contact met haar familie of sociale omgeving. Zij komt hierdoor in een volledig isolement terecht. Vaak is er in zo’n gezin sprake van het traditionele beeld van man-vrouwverhouding.


    Meestal uit zich het geweld fysiek, maar er zijn ook andere vormen van mishandeling bij intiem terrorisme. Zo worden er dreigingen en intimidaties geuit. Of het slachtoffer wordt constant in de gaten gehouden, wat zij doet en waar zij naartoe gaat. Daardoor wordt het zelfvertrouwen aangetast en op die manier wordt de eigen wil van het slachtoffer volledig ondermijnd. Hierbij wordt de vrouw regelmatig verbaal aangevallen, waarbij zij ervan wordt overtuigd dat er geen alternatieven zijn voor de huidige relatie. Zich verzetten tegen dit geweld is niet mogelijk, wanneer de toegang tot allerlei bronnen, familie en vrienden wordt ontzegd en zij volledig afhankelijk wordt gemaakt van de man.


    Zie ook de factsheet Intiem Terrosrisme van het Nationaal programma 'Geweld hoort nergens thuis'.


  • Gewelddadig verzet

    Na een (lange) periode van geweld breekt er iets bij het slachtoffer en verzet zij zich (met veel geweld) tegen de agressie. Het geweld wordt dan niet ingegeven door het willen beheersen en controleren van de ander. Maar door een verandering in de agressie of omdat een zoveelste druppel de emmer doet overlopen, wordt gewelddadig gehandeld.

  • Wederzijds geweld en controle

    Ook kan sprake zijn van wederzijdse gewelddadige controle, waarbij beide partners controle willen uitoefenen over de andere partner. Bijvoorbeeld door persoonlijkheidsproblematiek.


Wat doe je altijd

·     Je volgt altijd de meldcode en de kindcheck.


·     Je checkt bij het slachtoffer op welke manier het meest veilig hulp kan worden ingezet.


·     Je volgt de stappen zoals bij 1 t/m 7 zijn aangegeven. Zorg daarbij voor een goede analyse van de dynamiek en de verschillende personen in het gezin en de oorzaken            van geweld in deze zaak.

     

Mogelijk vervolg

Wanneer er sprake is van intiem terrorisme, vraagt dat een andere aanpak dan bij situationeel partnergeweld. De intenties en de dynamiek verschillen.

Dus afhankelijk van je bevindingen in je analyse kan je:


·     Veiligheidsinterventies inzetten (zie veiligheidsinterventies)


·     Relatiegesprekken regelen


·     Familie betrekken


·     Individuele hulpverlening organiseren

Wat moet je in ieder geval weten, waar moet je op letten

·     Huiselijk geweld is een doorlopend proces, dus insteken op het patroon en niet blijven hangen op het incident.


·     Het oplossen van de triggers is niet dé oplossing. Er is meestal een combinatie van dingen nodig. Bijvoorbeeld systeemaanpak, verschillende hulpverlening voor de                  verschillende gezinsleden en hulpverlening bij het oplossen van mogelijke triggers zoals schulden, huisvesting, of een loc down.


·     De dynamiek in een gezin speelt ook vaak daarbuiten. Wees alert op parallelle processen.


·     Bij HG is er een small window of opportunity en de crisis is vaak de ingang. Dus wacht niet te lang met interventies.


·     Er zit een taboe op geweld. Dat maakt dat er vaak sprake is van schaamte. Het slachtoffer voor dat hij/zij zich heeft laten slaan en toch de relatie niet verbreekt, de pleger        omdat hij/zij geen controle heeft gehad op eigen gedrag en geweld heeft gebruikt.
 

  • Veelvoorkomend partnergeweld

    - Situationeel geweld is een vorm van veelvoorkomend geweld. Bij situationeel partnergeweld gaat het om problemen binnen de communicatie en interactie.

    Het is een uitloper van conflicten.

    Vaak speelt de spiraal van geweld waarin wordt aangegeven hoe een relatie in 13 stadia kan uitmonden in een relatie met huiselijk geweld. 

    - Daarnaast is er geweld dat ontstaat doordat er hoge mate van stress is binnen een gezin door een stapeling van problemen. Je kunt dan denken aan schulden, verslavingsproblemen, ggz-promblematiek en huisvestingsproblemen.

    Naast het oplossen van de schulden is het dan ook nodig om iets met de relatie te doen.


    Bij beiden speelt de dynamiek van huiselijk geweld. Een uitdaging voor de hulpverlener is om professionele afstand te bewaren en de zaak te blijven bekijken als dynamiek tussen twee personen. Vaak wordt er meteen ingezet op veiligheid, wat ook geïndiceerd is. Maar tijdens dat proces worden een duidelijke dader en slachtoffer aangewezen die als zodanig worden behandeld/benaderd. Daarmee is de hulpverlening, zonder het zichzelf bewust te zijn, onderdeel geworden van de dynamiek. De pleger wordt veroordeeld door de stappen die genomen worden. Wat vanuit veiligheidsoverweging  soms niet anders kan. 


    Situationeel geweld is de meest voorkomende vorm van partnergeweld. Zowel mannen als vrouwen uiten zich in deze vorm van geweld. 


    Julia C. Babcock geeft als verschil met intiem terreur aan:

    * situationeel partnergeweld is meer wederkerig en symmetrisch van aard. Er is geen duidelijk onderscheid tussen dader en slachtoffer.

    * Het geweld is gelimiteerd binnen de familie.

    * Het geweld en de impact ervan worden niet geminimaliseerd.

    * De pleger ziet zijn eigen verantwoordelijkheid.

    * Beide partners ervaren spijt bij de incidenten

    * Het geweld vindt niet plaats in een contaxt van controle en dominantie.

  • Intiem terrorisme

    Onder intieme terroristen zijn enerzijds plegers die emotioneel afhankelijk zijn, daardoor zeer jaloers en daarom hun partner willen controleren. Anderzijds plegers met antisociale persoonlijkheid. Beiden zijn vaak impulsief, vinden het gebruik van geweld normaal en hebben een negatieve houding ten aanzien van vrouwen en vaak een traditioneel beeld van man-vrouwverhoudingen.


    Bij intiem terrorisme kom je vaker het ‘gaslight-effect’ tegen. Het gaslighteffect is het gevolg van een relatie tussen twee mensen: een gaslighter die gelijk moet krijgen om zijn zelfbeeld hoog te houden en zijn gevoel van controle over de wereld te bewaren en een gaslightee die haar beeld van de werkelijkheid laat bepalen door de gaslighter, omdat ze hem aanbidt of zijn goedkeuring zoekt. Gaslighting is een vorm van mentale mishandeling die moeilijk te herkennen is. Er wordt bewust onjuiste informatie doorgegeven, waardoor het zelfvertrouwen en functioneren volledig ondermijnd worden. Het is een negatieve vorm van manipulatie en beïnvloeding.


    Als slachtoffer raak je in de war. De pleger liegt maar het slachtoffer gaat daar niet vanuit. Vaak leeft het slachtoffer steeds geïsoleerder, heeft daardoor geen realiteitscheck met mensen van buitenaf, wordt steeds onzekerder en gaat steeds meer aan zichzelf twijfelen.


    Kenmerkende verschillen t.o.v. situationeel partnergeweld volgens Julia C. Babcock:

    * Intiem Terrorisme is karakterologisch

    * Het heeft de neiging meer asymmetrisch of uni-directioneel te zijn. Er is duidelijk onderscheid tussen dader en slachtoffer.

    * Het vindt plaats in de context van controle en dominantie.

    * Het geweld is niet gelimiteerd tot familieleden.

    * De pleger heeft de neiging het geweld en de impact ervan te minimaliseren.

    * De pleger legt de verantwoordelijkheid bij de partner.

    * De gewelddadige partner heeft weinig of geen spijt.

    * De pleger vindt het geweld niet immoreel, maar eerder gerechtvaardigd.




Hoe pak je het aan

Meldingen komen vaak binnen via VTRR. Dat geeft en mooie aanleiding of introductie voor een eerste contact.


Analyse

Je maakt eerst een analyse van de veiligheid. Hiervoor is het van belang om te weten met wat voor soort geweld je te maken hebt en welke dynamiek er speelt of wat de grondslag van het geweld is. Afhankelijk daarvan ga je verder. Wanneer je in eerste instantie alleen contact hebt met het slachtoffer kan je via vragen aan haar al veel te weten komen over de dynamiek, de patronen en de triggers. En daarmee over het type slachtoffer en pleger en de mogelijkheden die je hebt als hulpverlener om, gezien de veiligheid, in te zetten.


Hiervoor is het nodig dat je heel veel zaken feitelijk uitvraagt. Hoe vaak, hoe lang, wat voor soort geweld, maar vraag ook naar specifieke situaties, wat er toen gebeurde en wat de reactie van de aanwezigen was. Vraag daarop door. Komt het geweld alleen in bepaalde situaties voor of reageert de pleger vanuit een impuls, hoe schat het slachtoffer in dat de pleger zal reageren wanneer hij weet dat zij hulp heeft gezocht etc. Vraag steeds na waarom zij dat denkt, heeft zij al eerder ervaring met dergelijke situaties bijvoorbeeld.


Veelvoorkomend partnergeweld

Bij situationeel partnergeweld is het een goed idee om partners samen te spreken, zolang de veiligheid dit toelaat.


In zo’n gesprek kan duidelijk worden wat beide partners van elkaar verwachten. Is er nog een basis om samen op verder te gaan of kan dat niet meer? Dan moeten er afspraken gemaakt worden om op een ‘goede’ en vooral veilige manier uit elkaar te gaan. Dat laatste is belangrijk omdat sommige partners een scheiding niet accepteren en gaan stalken.

 


Wanneer er nog wel een basis is om verder te gaan, is het zaak om op voorhand een afspraak te maken met elkaar dat er geen geweld wordt gebruikt. Hierbij zou de Time-out interventie ingezet kunnen worden.


Je gaat beide partners leren kennen. Je wilt weten hoe zij beiden zijn gesocialiseerd, hoe er in hun eigen jeugd werd aangekeken tegen geweld, welke rollenpatronen zij hebben meegekregen en welke verwachtingen zij nog hebben van die rollen en van elkaar.


Verder is het van belang te onderzoeken wat maakt dat het geweld ontstaat. Hoe beiden omgaan met frustraties en grote emoties en hoe zij reageren op conflicten.

Hoe wordt er met elkaar gecommuniceerd? Vaak is het nodig om tijdens de gesprekken uitspraken van de één naar de ander in andere woorden te vertalen voor de ander, zodat een aantal zaken een andere lading krijgen. Hierdoor kan er weer wederzijdse inleving en begrip ontstaan.

Relatiegesprekken of relatietherapie is geïndiceerd.

Psycho-educatie door het uitleggen van de spiraal van geweld in tekening, of het bespreken van het boek ‘Het Podium’ met beiden, kan soms iets doorbreken.


Bij gezinnen waar stress is door een stapeling van problemen ga je ook bespreken met elkaar hoe de problemen moeten worden opgelost. Een 'signs of safety'-aanpak zou hierbij kunnen werken. Wanneer dat niet voldoende is kan je denken aan een 'multifocus' aanpak en of intensieve casusregie.


Schaamte

Wanneer er sprake is van schaamte moet dat geadresseerd worden. Door schaamte trekken mensen zich terug, maken ze zaken tot geheim en blijven zij of een deel van hen in isolement. Het houdt mensen vast in de situatie. Dat is schadelijk voor afzonderlijke personen, maar ook voor een gezin.





Intiem terrorisme

In het geval van intiem terrorisme zoek je de samenwerking met politie en het Veiligheidshuis. De focus ligt dan op veiligheid. Kan het slachtoffer in de situatie blijven of moet ze weg en welke veiligheidsinterventies zijn nodig?


Wanneer je te maken hebt met een slachtoffer van gaslighting zijn er een aantal zaken van belang. Onder meer psycho-educatie ten behoeve van de bewustwording. Een belangrijk aspect is dat het slachtoffer uit het isolement komt. Uitgangspunt is daarom om de wereld groter te maken voor het slachtoffer. Dat kan door een cursus, vrijwilligerswerk en/of een sport of hobby te gaan doen. In ieder geval iets buitenshuis in contact met andere mensen. Op die manier kan iemand het contrast gaan zien met het kleine wereldje waar ze inzat(zit). Daarbij kan iemand zelfvertrouwen opbouwen. Participeren in de wereld, actief zijn, je nuttig voelen, maakt dat je je beter gaat voelen. Dat geeft je kracht. Je hebt kracht nodig om zaken in je leven te gaan veranderen.


Niet buiten komen en geïsoleerd zijn ondermijnt je zelfvertrouwen. Vooral wanneer je alleen een partner spreekt die jou manipuleert voor zijn eigen doeleindes. Niet alleen het zelfvertrouwen, maar ook het ‘alleen zijn’ heeft grote impact. Mensen hebben een sociaal netwerk nodig om steun uit te halen en hebben het nodig ergens bij te horen. Dus ook wanneer de hulpverlening is afgelopen moet iemand kunnen steunen op een sociaal netwerk. Anders is het risico op teruggaan naar de pleger groter. Bij de (ex)partner hoeft iemand ‘tenminste niet alleen te zijn’. Dus kijk ook of er aan het sociale netwerk gewerkt moet worden, moeten er contacten hersteld worden, wat is daarvoor nodig etc.



Denk ook aan traumaherstel, empowerment, behandeling voor onderliggende problematiek etc.

Instrumenten

·     Zie instrumenten bij algemene aanpak


·     Relatie- systeemgesprekken


·     Podiummethodiek |  www.claaz.nl 


·     Spiraal van geweld filmpje ‘Muiselijk geweld’

Meer links